Endüstriyel otomasyon sistemlerinde en yaygın kullanılan kontrol yöntemlerinden biri PLC (Programmable Logic Controller) programlamadır. PLC yazılımlarında kullanılan farklı programlama dilleri bulunmasına rağmen, bunlar arasında en popüler ve anlaşılır olanı Ladder Diagram (Merdiven Diyagramı) olarak bilinir. Elektriksel kontaktör mantığına dayanan bu yapı, hem kolay öğrenilebilir olması hem de sahadaki elektrik teknisyenleri tarafından rahatlıkla okunabilmesi nedeniyle tercih edilmektedir.
NEOS A.Ş. (Neos Otomasyon) olarak otomasyon projelerinde Ladder mantığını sıkça kullanıyor, endüstriyel süreçlerin güvenli, hızlı ve hatasız yönetilmesini sağlıyoruz. Bu yazıda Ladder Diyagramının temel yapısını, sembollerini ve çalışma prensibini ele alıyoruz.
Ladder Diyagramı (LAD) Nedir?
Ladder, iki dikey güç hattı arasına yerleştirilen yatay kontaklar ve bobinlerden oluşan bir programlama dilidir. Görsel olarak merdiven basamaklarına benzediği için “Ladder Diagram” adı verilmiştir.
Aynı zamanda elektriksel kontrol şemalarıyla büyük benzerlik taşıdığı için elektrik ve otomasyon ekiplerinin kolayca okuyabileceği bir yapıya sahiptir.
Ladder Diyagramının Temel Elemanları
1. Güç Hatları (Power Rails)
Diyagramın sol ve sağ tarafındaki dikey çizgilerdir. Sol taraf genellikle giriş, sağ taraf ise çıkış tarafını temsil eder.
2. Kontaklar (Contacts)
Giriş sinyallerini temsil eder ve iki temel türü vardır:
-
Normalde Açık Kontak (NO)
Sinyal geldiğinde kapanır ve akışa izin verir. -
Normalde Kapalı Kontak (NC)
Sinyal geldiğinde açılır ve akışı keser.
Bu kontaklar, sensörler, butonlar, limit switch’ler gibi fiziksel giriş elemanlarını temsil eder.
3. Bobinler (Coils)
Bobinler çıkış elemanlarıdır. Motor, valf, lamba gibi bir elemanın tetiklenmesi için kullanılır. Ladder diyagramında sağ tarafta yer alır.
4. Rung (Basamak)
Her bir yatay satır bir “rung” olarak adlandırılır. PLC bu rungu soldan sağa tarayarak mantıksal kontrolü gerçekleştirir.
Ladder Diyagramı Nasıl Çalışır?
PLC programı sürekli bir tarama döngüsü içinde çalışır:
-
Giriş okuma
PLC tüm girişlerin durumunu hafızaya alır. -
Program tarama
Ladder’daki tüm rungklar soldan sağa taranır. -
Çıkış güncelleme
Kontakların durumuna göre bobinler çalıştırılır veya durdurulur.
Bu işlem saniyede yüzlerce kez tekrarlandığı için sistem gerçek zamanlı çalışır.
Basit Bir Ladder Örneği: Start – Stop Kumandası
Endüstride en sık karşılaşılan komutlardan biridir.
-
Start butonu (NO)
-
Stop butonu (NC)
-
Motor çıkışı (coil)
Start butonuna basılınca motor çalışır; Stop butonuna basılınca motor durur.
Ayrıca motorun çalışmasını sürdürmesi için self-hold (kendi kendini tutma) devresi kullanılır.
Bu yapı elektrik devrelerindeki kontaktör kumanda mantığı ile tamamen aynıdır.
Ladder Diyagramının Avantajları
1. Kolay Öğrenilebilir ve Görseldir
Elektrik devre şemalarına benzediği için özellikle sahadaki teknik personel tarafından rahatlıkla anlaşılır.
2. Hatasız ve Güvenilir Çalışma
Programın soldan sağa, yukarıdan aşağıya taranması mantığı sayesinde hata yönetimi kolaydır.
3. Standartlaştırılmış Bir Yapıya Sahiptir
IEC 61131-3 standartına uygun olduğundan tüm PLC markalarında benzer mantıkla çalışır.
4. Bakım ve Arıza Tespiti Pratiktir
Operatör veya teknisyen, Ladder ekranından anlık kontak durumlarını görerek arızayı kısa sürede tespit edebilir.
Endüstriyel Otomasyonda Ladder’ın Kullanım Alanları
-
Motor kontrol sistemleri
-
Konveyör hatları
-
Paketleme makineleri
-
Robotik hücre güvenlik kilitlemeleri
-
Kompresör, pompa ve fan kontrol sistemleri
-
Enerji izleme ve otomasyon çözümleri
NEOS A.Ş. olarak tüm sanayi alanlarında Ladder tabanlı PLC çözümleri ile yüksek performanslı kontrol sistemleri sunuyoruz.
